Evim Depreme Dayanıklı Mı?
7 Nisan 2024
Evim Depreme Dayanıklı Mı?
Evimin Depreme Dayanıklı Olup Olmadığını Nasıl Öğrenebilirim?
Yapılan bilimsel araştırmalar ve doğal afetlerin tarihine bakıldığı zaman Türkiye’nin deprem ülkeleri arasında olduğu kabul edilir. Türkiye’nin bulunduğu coğrafyada 1500’lü yıllardan itibaren başlayan, farklı zamanlarda 7 ve üzeri büyüklüğünde 25 deprem var. Avrasya, Afrika ve Arap levhaları olmak üzere 3 büyük levhanın etkisi altında olan Türkiye, böylelikle büyük bölümü deprem kuşağı içerisine giren ülkelerden biri. Tüm bu veriler ışığında vatandaşların yanıtını en çok merak ettiği soru da “evim depreme dayanıklı mı?” sorusu. Bina deprem testinin nasıl yapıldığı, evlerin / binaların depreme karşı nasıl güçlendirilebileceği ya da dayanıklı bir binanın öne çıkan özellikleri gibi pek çok başlık araştırma konusu. Bilimsel kaynakları referans alarak oluşturduğumuz içeriğimizde siz de tüm sorularınıza yanıt alabilirsiniz.
Deprem Nasıl Oluşur?
Öncelikle kısa da olsa deprem terminolojisine birazdan yakından bakmakta ve Türkiye’yi çokça ilgilendiren bu doğal afetin nasıl oluştuğunu bilmekte yarar var. Esasında, bu levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilme ve sıkışmalar, bazı yerlerde yüzyıllar boyunca enerji biriktirebilir. Bu enerjiler ise zaman zaman ortaya çıkar. Genel olarak dünyadaki depremlerin büyük bir çoğunluğu, yerkabuğunu oluşturan levhaların birbirine sürtünmesi, birbirini sıkıştırması, birbirinin üstüne çıkması gibi hareketler sonucunda meydana gelir. Bu sarsıntılar (deprem) sonucunda ise kimi zaman gözle de görülebilen, kilometrelerce alana yayılabilen faylar (kırık) oluşabilir.
Depremler Karşısında Türkiye’nin Durumu
Girişte de sözünü ettiğimiz üzere, Türkiye bulunduğu coğrafya itibarıyla 3 farklı büyük levhanın etkisi altında. Bunlar; Avrasya, Afrika ve Arap levhaları olarak bilinir. Buna göre Anadolu levhası, Anadolu’nun büyük bir kısmını kapsıyor olup esasında Avrasya levhasının küçük bir bölümü. Afrika levhası ise Avrasya levhasının altına doğru ilerlerken Arap levhası ise kuzeye doğru hareket ederek Anadolu levhasını sıkıştıran bir yapıda.
Evim Depreme Dayanıklı Bir Ev mi?
Yaşadığınız apartmanın / binanın depreme karşı dayanıklı olup olmadığına yönelik çeşitli kontroller gerçekleştirmeniz mümkün. Bunlar arasında ise görsel kontroller ve yapısal kontroller olmak üzere öne çıkan iki yöntem var.
Depreme Dayanıklı Bir Ev İçin Görsel Kontroller
Görsel kontroller, bakıp görebileceğiniz bir yöntem olduğu için hızlı sonuç verir. Evinizin depreme dayanıklı olup olmadığına yönelik genel fikir edinmek için aşağıdaki sorulara yanıt arayabilirsiniz:
Döşeme ve kirişler arasında derin çatlaklar var mı?
Çatıda süreklilik gösteren çatlaklar var mı?
Özellikle bodrum kattaki kolonlarda ve istinat duvarlarında gözle görülür sürekli çatlaklar var mı?
Mobilyaları hareket ettirirken ya da zeminde koşarken yüksek titreşimler ortaya çıkıyor mu?
Binanın bodrum katı rutubetli mi? (Rutubetli ise binanın su yalıtımı yetersiz olabilir.)
Binanın yaklaşık üçte biri toprak altında mı? (Toprak altında ne kadar çok kat varsa bina da depreme karşı o kadar dayanıklı olabilir.)
Bazı durumlarda kolonlar üzerindeki sıva çatlakları yanıltıcı olabilir. Bunun için sıvanın kazılması ve kolon üzerinde bir çatlak olup olmadığının tespit edilmesi gerekebilir.
Depreme Dayanıklı Bir Ev İçin Yapısal Kontroller
Yapısal kontroller ise görsel kontrollere kıyasla biraz daha uzun sürede sonuç verir. Zira, bu kontrollerde için çeşitli araştırmalar ve profesyonellerin hizmeti gerekir:
Depreme dayanıklılık testleri için bağımsız araştırma şirketleri ya da belediye ekiplerine başvurabilirsiniz.
Belediyelere bağlı Deprem Zemin İnceleme Şube Müdürlüklerine başvurabilirsiniz.
Yapıyı tasarlayan mimar / mühendis ile görüşebilir, ilgili uygunluk belgesini talep edebilirsiniz.
Varsa mevcut yapısal çizimleri kontrol edebilirsiniz.
Binanız için karot testi yaptırabilirsiniz. Bina duvarlarından silindir şeklinde ve zarar vermeden alınan beton örnekleri sayesinde karot testi en etkili yapısal yöntemlerden biri kabul edilir. Bunun için de belediyenize danışabilirsiniz.
Yeni satın alacağınız evi de bu noktada mühendislere inceletebilirsiniz.
Zemin etüt raporunu da incelemeyi ihmal etmeyin.
Bir Binanın Ömrü Ne Kadardır?
Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ferdi Erdoğan, bina ömrünün genel olarak malzeme kalitesi ile doğru orantılı olduğunu belirtmekte. Bununla beraber bir binanın ömrünü nokta atışı hesaplamak pek mümkün değil. Ortalama değerler baz alındığı zaman ise Türkiye’de yapılan bir binanın 60 ila 70 yılları arasında bir ömre sahip olduğu öne çıkar.
Bu noktada binanın ömrünü etkileyen faktörler de göz ardı edilemez. Deprem, korozyon, temel altı izolasyon, çekme demir gibi birçok faktör bina ömrünü doğrudan etkileyebilir. Yapılan hesaplara göre tüm bunlar dikkate alındığında 50 yıllık bir ortalama çıkabilmekte.
Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı Başkanı, jeofizik ve sismoloji uzmanı Prof. Dr. Atilla Uluğ da genel olarak 50 yaşını doldurmuş binaların riskli kabul edilebileceğini belirtmekte. Tüm bunların optimal değerler olduğunu unutmamakta yarar var.
Bina Deprem Testi Nedir, Nasıl Yapılır?
Evinizin depreme dayanıklı olup olmadığının tespiti için bağımsız araştırma şirketleri ve belediyenize başvurmanız mümkün. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının resmi sitesinde yayımlanan bilgileri de bu noktada referans alabilirsiniz. Buna göre riskli yapıların tespiti “Bakanlıkça, İdarece veya Bakanlıkça lisanslandırılacak, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler; sermayesinin en az yüzde kırkı kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan şirketler; depremden korunma, deprem zararlarının azaltılması ve deprem mühendisliğinin gelişmesine katkıda bulunmak gibi konularda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları; 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre Bakanlıktan izin belgesi almış yapı denetimi kuruluşları ve laboratuvar kuruluşları ile mimarlık ve mühendislik hizmetleri veren ve 27/1/1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu uyarınca büro tescilini yaptırmış kurum ve kuruluşlarca tespit edilir.”
Riskli Yapı Tespitinde Masraflar Kime Ait?
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bilgilerine göre, riskli yapı tespitlerinin masrafı maliklerin kendilerine ait. Riskli yapıların tespiti ve yıktırma işlemleri Bakanlık ya da İdare tarafından yapılırsa tespit işleminin masraflarından malikler hisseleri oranında sorumlu tutulur.
Riskli Yapı Tespiti Yaptırmak Zorunlu mu?
Hayır, zorunlu değil. Bununla beraber can güvenliği için riskli yapı durumunun bir an önce tespiti tavsiye edilir.
Riskli Yapı Tespiti İçin Çoğunluk Şartı Var mı?
Hayır, binanızın riskli olup olmadığını tespit ettirmek için 2/3 çoğunluk şartı aranmaz. Maliklerden herhangi biri müracaat ederek risk tespiti yaptırabilir.
Riskli Yapıların Yıktırılması Yerine Güçlendirilmesi Nasıl Yapılır?
Riskli yapınızı tespit ettirdikten sonra, yıkım yerine güçlendirme işlemini tercih ediyorsanız çeşitli şartları karşılamanız gerekir. Bunun için, maliklerin verilen süre içerisinde yapı güçlendirilmesinin teknik olarak mümkün olduğunu tespit ettirmesi gerekir.
Binanızın Depreme Dayanıklılığını Öğrenmek İçin Bu Testi de Çözebilirsiniz
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının resmi sitesinde aktardığı bilgilere göre mimar, inşaat, jeoloji, jeofizik ve harita mühendislerinden oluşan 8 uzman tarafından hazırlanan aşağıdaki testi de çözebilirsiniz. Bu sayede evinizin / binanızın depreme dayanıklılığını %60 doğrulukla öğrenmeniz mümkün. Bu test sorularını ve puanlamalarını ise aşağıda inceleyebilirsiniz:
1. Binanızın bulunduğu yer:
Kayalık zemin: 0
Yüksek ve tepelik yer: 1
Eğimin yüzde 20`nin üzerinde olduğu yamaçlar: 2
Çevresine göre çukur yerler: 3
Dere yatağı ve dolgu zeminler: 4
Sulu zeminler: 5
2. Binanızın betonarme ise yaşı:
1-10 yıl: 0
10-11 yıl: 1
11-20 yıl: 3
21-30 yıl: 4
31 yıl ve üstü: 5
3. Binanızın taşıyıcı sistemi:
Çelik ya da ahşap bina: 0
Betonarme bina: 1
Tuğla örgü yığma bina: 2
Taş örgü yığma bina: 3
Kerpiç örgülü bina: 4
Kerpiç örgülü toprak damlı bina: 5
4. Binanızda bodrum kat ve rutubet sorunu var mı?
Bodrum kat var, hiç rutubet olmuyor: 0
Bodrum kat var, kış aylarında rutubetli: 1
Bodrum kat yok, rutubet yok: 2
Bodrum kat var, sürekli rutubet var: 3
Bodrum kat var, su birikiyor: 5
5. Binanız zemin kat dahil kaç katlı?
Bir katlı: 0
İki katlı: 1
Üç katlı: 2
Dört-beş katlı: 3
Altı-sekiz katlı: 4
Dokuz kat ve üstü: 5
6. Binanızın zemin katı nasıl?
Üst katlarla aynı: 0
Üst katlardan daha içerde, ancak duvarlar kapalı: 1
Kat yüksekliği diğer katlardan daha fazla, ancak duvarlar kapalı: 2
Normal katlarla aynı, ancak duvar yok: 3
Normal katlardan daha içeride, ancak duvar yok: 4
Kat yüksekliği normal katlardan daha fazla, ancak duvar yok: 5
7. Bina çıkmaları nasıl?
Binada hiç çıkma yok: 0
Yalnızca balkonlar çıkma: 1
Binanın bütününde kapalı çıkma var 80 cm’ye kadar: 3
Açık çıkmalar duvarlarla kapatılmış: 4
Binanın bütününde 80 cm’den fazla çıkma var: 5
8. Binaya yapılan müdahale var mı?
Binanın herhangi bir yerinde değişlik yapılmadı: 0
Binanın iç duvarlarında kaldırılan bölümler var: 1
Binanın iç duvarlarında birden fazla kaldırılan bölümler var: 2
Dış duvarlarda pencere açıldı veya pencereler büyütüldü: 3
Binanın bütününde ilave pencere yapılması ya da duvarların kaldırılması: 4
İç bölme ve duvarların komple kaldırılması (1 kat bile olsa): 5
9. Binanın kullanım amacı değiştirildi mi?
Bina yapım amacına göre kullanılıyor: 0
Konut amaçlı yapılıp, normal katlar atölye olarak kullanılıyor: 1
Zemin kat konut amaçlı yapılıp, dükkan ya da atölye olarak kullanılıyor: 2
Binaya sonradan asansör montajı yapıldı: 3
Sonradan çatı arasına bir tondan fazla kapasiteli su deposu yapıldı: 4
Binaya sonradan asansör ve su deposu yapıldı: 5
10. Binanızda şu ana kadar:
Herhangi bir tamirat yapılmadı: 0
Titreşimli bir aletle tamirat yapıldı: 1
Yapının taşıyıcıları titreşimli bir aletle tamir edildi: 2
Kolon ve kirişlere delik ve benzeri müdahale yapıldı: 3
Binada katta da döşeme ilavesi yapıldı: 4
Binada kısmı de olsa yangın oldu: 5
11. Binanızdaki daha önceki hasar ya da çatlaklar:
Binanızda gözle görülür çatlak yok: 0
Balkon döşemesinde ya da köşelerinde çok ince çatlak var: 1
Çıkmalardaki dış duvarların kolon ve kirişlerin birleştiği yerde çok ince çatlaklar var: 2
Pencere altı ve hizalarında duvarda yatay çatlaklar var: 3
Dış duvarlarda yatay ve düşey bina yüksekliğince çatlama var: 4
12. Bina şekli, plan şeması:
Kare ya da çokgen: 0
Dikdörtgen: 1
Yıldız şeklinde: 2
Binada derin boşluklar var: 3
Bitişik bloklar, aynı kat seviyesinde değil: 4
Bitişik bloklar, aynı yükseklikte değil: 5
Değerlendirme:
Her soruya verdiğiniz yanıtların karşılığındaki değerleri topladığınızda;
0-6 puan: Binanızda ciddi bir deprem riski bulunmamaktadır.
7-12 puan: Binanızda düşük deprem riski bulunmaktadır.
13-20 puan: Orta deprem riski söz konusu, yapı uzmanlarca incelenmeli.
21-60 puan: Deprem etkilerine açık bir yapıya sahipsiniz.
E-Devlet Üzerinden Deprem Riski Sorgulaması
E-Devlet kapısı ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) işbirliği ile yapılan hizmeti kullanarak da riskli yapı sorgulaması gerçekleştirmeniz mümkün. Bunun için;
https://tdth.afad.gov.tr/ adresine gidin veya E-Devlet’e girip “Türkiye Deprem Tehlike Haritaları” sayfasına girin.
Buradan adres sorgulama yapabilirsiniz.
İl ve ilçe ile birlikte köy ya da mahalle gibi bilgilerin de eksiksiz girilmesi gerekiyor.
Bu sayede birçok bina açısından risk sorgulama yapabilirsiniz.
Hangi Beton Depreme Dayanıklıdır?
Evinizin deprem dayanıklılığını öğrenmek için, binanızdaki beton sınıfını da inceleyebilirsiniz. 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre binalarda en az C25 dayanım sınıfı betonun kullanılması gerekir. Yönetmelikteki “7.2.5. Malzeme” bölümünde yer alan 7.2.5.1 maddesi şu şekilde: “Bu Yönetmelik kapsamında yapılacak tüm betonarme binalarda C25’ten daha düşük dayanımlı beton kullanılamaz.” Bununla beraber Türkiye Hazır Beton Birliği’nin resmi sitesinde aktardığı bilgilere göre; betonarme yapıların uzun yıllar depreme karşı dayanıklı olabilmesi amacıyla beton dayanım sınıflarının daha da yükseltilebileceği belirtilmekte.
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Hakkında Kısa Bilgi
Türkiye’de belirli aralıklarla revize edilen deprem yönetmelikleri, 1947’de başlar. Son olarak 18 Mart 2018 Resmî Gazete yayımlanan ve 1 Ocak 2019’da yürürlüğe bina deprem yönetmeliği, “Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar” başlığını taşır. PDF formatında internette bulabileceğiniz yönetmelik taşıyıcı sistemlerin düzenlenmesinden çeşitli hesaplama esaslarına kadar toplam 416 sayfadan oluşur. Türkiye Deprem Bölgeleri haritası ile belirlenen tehlike bölgelerinde yapılacak bina türevi yapıların depreme dayanıklı olması için gerekli esaslar ve kurallar bu yönetmelikte kapsamlı bir şekilde belirtilir.
Kaynakça: